İşçi Sınıfını Ararken: Istanbul’un Bir Mahallesinde İşçi Öznellikleri ve Direniş

Yazar: 
Alpkan Birelma
Program Bilgisi: 
Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
Mezuniyet Yılı: 
2016
Tez Danışmanı: 
Nadir Özbek
Özet: 
İşçi Sınıfını Ararken: Istanbul’un Bir Mahallesinde İşçi Öznellikleri ve Direniş
Açıklama: 

Bu tez İstanbul’daki bir işçi sınıfı mahallesinde yaşayan işçilerin öznelliklerini ve direnişlerini araştıran bir etnografidir. Genişletilmiş saha metodunu kullanan araştırma Türkiyeli işçilerin kültürel failliklerini dinlemeyi ve ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Kapitalizmin hegemonyasının son derece güçlü olduğu günümüzde işçi sınıfının görünürdeki uysallığını inceler. Bu küresel eğilimin daha da belirgin bir şekilde gözlemlendiği Türkiye’yi kendisine bağlam olarak seçer. Tez, bu uysallığın değişmesi için yapılan çalışmalara da katkı sunmayı amaçlar.

Kapsamlı bir saha araştırmasına dayanan ve çalışma hayatına odaklanan tez proleterleşme, girişimcilik, işin anlamı, çalışma hayatında itaat ve direniş meselelerini irdeler. Kapitalizmin işçi sınıfı üzerindeki hegemonyasını anlamak için küçük girişimciliğin kilit önemde olduğunu keşfeder. İşçilerin işlerine atfettikleri anlamların çeşitliliğini gösterir ve insanların aralarında dinamik bir şekilde hareket ettikleri dört farklı öznellik tespit eder. Bunları zanaatkar, çalışkan, idare eden ve nefret eden olarak isimlendirir.

Tez itaat ve direnişin arkasındaki öznelliğin gizli kalmış kimi veçhelerini açıklığa kavuşturur. İşçi sınıfı direnişinin beş ikilemini tanımlar. Bunlar bağımlılık ikilemi, zanaatkarın ikilemi, iş arkadaşları ikilemi, küçük işyerinin ikilemi ve ahlak ikilemidir. Tezin işçi sınıfı direnişi literatürüne katkısı direnişin ikilemlerini, gizli koşullarını ve gerektirdiği bedelleri ortaya çıkarmasıdır. Çıkarların ve bu çıkarların idrakinin işçi sınıfı direnişini açıklayamadığını, direnişin sadece rasyonel bir tercih olmayıp ahlaki bir tercihi de gerektirdiğini savunur.