Türkiye’de Değişen Emeklilik Biçimleri: Karşılaştırmalı Bir Perspektiften Metal Sanayi ve Belediye Sektörü İşçileri

Bu tez, Türkiye'deki sosyal güvenlik sisteminin emeklilik bileşeninin, iş gücü piyasasının yapısı ve mevcut istihdam özellikleri ile uyumunu incelemektedir. Geçtiğimiz yirmi yılda, Türkiye'deki refah rejimi hızlı bir dönüşüm geçirdi. Bu dönüşüm süreci içerisinde, kamu çalışanları, işçiler ve serbest meslek sahipleri için ayrı ayrı kurulmuş olan parçalı, korporatist ve eşitlikçi olmayan sosyal güvenlik sistemi 2008 yılında tek bir çatı altında toplanarak, "Sosyal Güvenlik Kurumu" altında birleştirildi.Yer yer Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu gibi uluslararası aktörlerin önerilerini takip ederek, Türkiye emeklilik sisteminde köklü değişiklikler yapmış, 1999 yılında emeklilik yaşını yükseltmiştir. 2008 yılında, aylık bağlama oranları düşürülmüşken emeklilik yaşı tekrar yükseltilmiştir. Bu reformların sürdürülebilirliği ile ilgili tartışmalar halen devam etmektedir. Tek çatı altında toplanan bir sosyal güvenlik yapılanması daha önceki sosyal güvenlik sisteminin verimsiz yapısı düşünüldüğünde olumlu bir gelişme olarak kabul edilirken, yapılan reformlar, emekliliğin şekillenmesi üzerinde önemli etkileri olan farklı istihdam ilişkilerini gözardı etmesi yönüyle eleştirilebilir. Bu tez, bu durumu göz önünde bulundurmak amacıyla, sendikalı ve sosyal güvenceli metal sanayi ve belediye sektörü işçileri ve emekli işçileriyle yapılan toplam 32 odak grup görüşmesi ve birebir görüşmelerle, istatistiklere ve raporlara dayanarak yazılmıştır. Kalitatif araştırma ile emeklilik kavramını merkezde tutan bu araştırma aynı zamanda, sosyal güvenlik sisteminin yapısı ve iş gücü piyasasındaki ilişkiler ile işçilerin gerçek hayatta yüzyüze kaldığı uygulamaları bir arada sunmayı amaçlamaktadır. Bu iki grup, emeklilik reformunun gözden kaçırdığı, emeklilik algısında, tutumunda ve emeklik beklentilerinde belirleyici olan sektörel özellikleri karşılaştırmak amacıyla seçilmiştir. Araştırma, farklı sektörlerdeki istihdam ilişkilerini ve emeklilik sistemi parametrelerinin değişmesi ile emekliliğin şekillenmesinin etkilenmiş olduğunu savunuyor. Bu tez, 1980 sonrası işgücü piyasısındaki değişiklikler ve emeklilik sistemindeki reformlarının bir araya gelmesi ile koşulları değişen nesiller arası dayanışma göz önünde bulundurulduğunda emeklilik sisteminin ve çalışma koşullarının birlikte düşünülmesi gerektiğini savunmaktadır.